Zowel een gezonde als een zieke prostaat maken PSA. Normaal zit er een klein beetje PSA in het bloed. Bij oudere mannen vaak wat meer dan bij jongere mannen. Dit wordt aangegeven met een getal: de PSA-waarde. In dit artikel leggen wij uit wat de PSA-waarde precies is en wanneer het te hoog is.
Wat is PSA?
PSA is een afkorting van Prostaat Specifiek Antigeen. Dit is een eiwit dat normaal bij mannen in kleine mate in het bloed aanwezig is. Het wordt gevormd in het klierweefsel van de prostaat, zowel in een gezonde als in een zieke prostaat. Een “zieke” prostaat geeft meer PSA af in het bloed. Dat kan het geval zijn bij een goedaardige prostaatvergroting, prostaatontsteking en vooral bij prostaatkanker.
Wat is een normale PSA-waarde?
Naarmate je ouder wordt, stijgt de PSA-waarde. Op dit moment worden onderstaande PSA aangehouden. Als je hieronder valt, zit je goed.
- Leeftijd 40 tot 55 jaar – PSA waarde lager dan 1,5
- Leeftijd 55 tot 65 jaar – PSA waarde lager dan 2,5
- Leeftijd 65 tot 75 jaar – PSA waarde lager dan 3,5-4
PSA waarde testen bij huisarts
Als je je PSA waarde wilt checken, kun je dit gewoon doen bij de huisarts. De huisarts laat de PSA waarde in uw bloed onderzoeken in een laboratorium. De uitslag is meestal binnen enkele dagen bekend. Naast het bloedonderzoek kan de huisarts rectaal toucheren. Hij onderzoekt dan of de prostaat afwijkingen vertoont door te voelen met de vinger via de anus en de endeldarm. Prostaatkanker verandert het prostaatweefsel. Een arts kan deze verandering soms voelen als een vergroting of een verharding van de prostaat. Als deze onderzoeken aangeveven dat je een verhoogde kans hebt, zal de huisarts je doorverwijzen naar een uroloog in het ziekenhuis.
Urologie is een chirurgische specialisatie in de geneeskunde die zich bezighoudt met voornamelijk operatieve behandelingen van de urinewegen bij de man en de vrouw, en de geslachtsorganen van de man. Organen die onder urologie vallen zijn de nieren, urineleiders, blaas, urinebuis en de mannelijke organen penis het scrotum met onder andere de testes, en de prostaat. De urologie behandelt een veelheid aan totaal verschillende ziekten en problemen, zoals nierstenen, prostaatkanker, impotentie en seksueel overdraagbaare aandoeningen.
Wat zijn de oorzaken?
Als je PSA waarde stijgt, is dit vaak een indicator voor prostaatkanker. PSA is daarom momenteel de belangrijkste indicator in het bloed om prostaatkanker vast te stellen. Maar de PSA waarde kan ook stijgen door:
- Prostaatontsteking
- Goedaardige prostaatvergroting
De PSA waarde is dus belangrijk bij het onderzoeken van prostaatkanker, maar is niet uitsluitend hiervoor. Wel is bekend dat hoe hoger de PSA-waarde is, hoe aannemelijker het is dat er sprake is van prostaatkanker.
Licht verhoogde PSA waarde: uitslag tussen 4 en 10
PSA waarden tussen 4 en 10 µg/l wordt het ‘grijze gebied’ genoemd. Dat komt omdat de PSA niet alleen afhankelijk is van de leeftijd van de man, maar ook van de grootte van de prostaat op het moment van de meting. Waarden in het grijze gebied vormen wel een aanwijzing, maar zijn beslist geen bewijs voor het bestaan van prostaatkanker.
Wat te doen?
Bij een licht verhoogd PSA, tussen 4 en 10 ng/ml en zonder tastbare prostaatafwijkingen kan je meestal gewoon naar huis. Na een paar maanden moet je dan opnieuw terug om een check te doen. Als er niks verandert is, kun je naar huis.
PSA waarde hoger dan 10 µg/l
Is de PSA waarde hoger dan 10 µg/l? Dan is de kans op prostaatkanker hoger dan 65%. Maar dit zegt niets over de agressiviteit van de prostaatkanker. Prostaatkanker bestaat in vele vormen. Meer mannen overlijden met prostaatkanker dan aan prostaatkanker. Zodra dit geconstateerd wordt, is het nodig om naar de uroloog te gaan. Deze gaat vervolgens verder onderzoek doen.
Wat is prostaatkanker?
Prostaatkanker is de meest voorkomende orgaankanker bij mannen in Nederland. Het komt voor bij 90 op de 100.000 mannen. Bij prostaatkanker is er sprake van een ongeremde groei van de klierbuisjescellen van de prostaat. Door de ongeremde groei ontstaat een kwaadaardige verandering in het prostaatweefsel. Dit gebeurt vaak aan de rand van de prostaat.
De prostaat
De prostaat is een klier ter grootte van een walnoot. De prostaat bevindt zich rondom de plasbuis, onder de blaas. Tussen de blaas en de prostaat bevindt zich een sluitspier van de blaas. De tweede sluitspier zit onder de prostaat. De prostaatklier produceert vloeistof: het prostaatvocht. Het prostaatvocht komt tegelijkertijd met het zaad (dat in de bal wordt gemaakt) tijdens de zaadlozing naar buiten (sperma). Het houdt de zaadcellen in leven tijdens hun tocht naar de eicel.
Oorzaken en symptomen
Er is nog geen duidelijke oorzaak van prostaatkanker bekend. Leeftijd speelt een grote rol: hoe ouder je bent, hoe groter de kans op prostaatkanker. Waarschijnlijk speelt een verandering in de hormonale huishouding ook een rol. Prostaatkanker komt bovendien vaker voor bij mannen in West-Europa en de Verenigde Staten. De levensstijl kan een invloed hebben op het ontstaan van prostaatkanker. Maar in sommige gevallen is er ook sprake van erfelijkheid.
Prostaatkanker ontwikkelt zich meestal langzaam en veroorzaakt geen symptomen. Als er wel klachten zijn, zijn dat meestal klachten die te maken hebben met plassen. Prostaatkanker wordt vaak ontdekt wanneer mannen met plasklachten naar hun huisarts gaan. De klachten kunnen zijn:
- Vaker plassen, vooral ’s nachts
- Problemen om te beginnen met plassen
- Langere tijd nodig hebben om te plassen
- Zwakke urinestraal
- Het gevoel dat de blaas niet volledig leeg is
- Verhoogde aandrang – de plas niet lang genoeg kunnen ophouden
- Nadruppelen
- Pijn bij het plassen
